Na pewno nieraz widzieliście małe grupy drzew i krzewów rosnące na polach. Są to zadrzewienia, które pełnią wiele istotnych ról. Przyczyniają się m.in. do wzrostu plonów – w jaki sposób? Między innymi chronią plony przed wiatrami, dzięki nim wolniej topnieje śnieg, który jest źródłem wody w czasie roztopów, są schronieniem dla np. owadów zapylających – to prawdziwe wyspy bioróżnorodności!
Czy wiecie, czym dokładnie są zadrzewienia? Jakie rośliny tworzą zadrzewienia? Jaki mają związek z innymi organizmami? W jaki sposób przyczyniają się do ochrony różnorodności?
Skoro drzewa i krzewy pełnią tak wiele istotnych ról to spróbujcie znaleźć odpowiedzi na wyżej postawione pytania i przekonajcie swoich harcerzy, a może nawet okolicznych mieszkańców do tego, że drzewa są nam potrzebne nie tylko w lasach i na polach, potrzebujemy ich też również w miastach i na wsiach.
Zainspirujcie się pierwszą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Planuj i przygotowuj się do wszystkich działań odpowiedzialnie, z uwzględnieniem Twojego wpływu na środowisko naturalne”) oraz materiałem o funkcjach ekosystemowych lasu: Pakiet edukacyjny „O odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji zasobów leśnych”. Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o zadrzewieniach zajrzycie na stronę Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego – do artykułu: ”Zadrzewienia śródpolne”, artykułu Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi: “Zadrzewienia śródpolne, strefy buforowe i miedze” i materiału „Zadrzewienia śródpolne: jaką pełnią rolę?”.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: leśnik, rolnik, ekoludek,
Harcerskie: przyjaciel roślin*, przyjaciel przyrody **, szperaczka/szperacz *, 
Starszoharcerskie: przyjaciel przyrody**, terenoznawca**, poszukiwacz**, ogrodniczka/ogrodnik**, botanik***,
Wędrownikom polecamy: ekolog(sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie, znak służby wspólnocie lokalnej.

W Polsce występuje około 17 000 gatunków roślin. Polska flora stanowi 1% światowej i ponad 10% europejskiej flory. Wiele z tych roślin to podstawowe schronienie i pożywienie dla świata zwierząt, zaczynając od mikroorganizmów, poprzez owady i inne bezkręgowce aż po duże ssaki. Chyba nie trzeba nikomu tłumaczyć, że to dzięki roślinom lądy na naszej planecie stały się przyjaznymi do życia dla pozostałych organizmów – bez nich nie mogłaby istnieć większość innych form życia.
Zastanawialiście się, ile z tych kilkunastu tysięcy gatunków roślin rośnie wokół Was? Podczas rajdu czy wycieczki usiądźcie na chwilę i rozejrzyjcie się wokół. Policzcie gatunki roślin rosnące w wyznaczonym polu wynoszącym ok. 1 metra kwadratowego, sprawdźcie dokładnie każdy skrawek badanej powierzchni. Jakie to gatunki i ile ich jest? Czy to dużo czy mało? Jakie mają znaczenie w środowisku, w którym występują? Dla kogo są pokarmem? Dla kogo są schronieniem? Jak służą ludziom?
Zobaczcie, jak różnorodny jest nasz świat oraz w jak wyjątkowym miejscu żyjemy. Zobaczcie, ile roślin codziennie mijacie i nawet nie wiecie o ich istnieniu.

Zainspirujcie się trzecią zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Przebywaj na łonie natury w zgodzie z nią. Biwakując, postaraj się nie zostawić śladów swojej obecności w środowisku, w którym przebywasz”) oraz Aplikacją Flora Incognita (Google Play) – aplikacja zawiera automatyczną identyfikację ponad 4800 gatunków roślin, w tym wszystkich rodzimych roślin dzikich. Ponadto zajrzyjcie do mapy potencjalnej roślinności w Polsce na stronie IGiPZ PAN oraz Quizu z rozpoznawania roślin po kwiatach.

Dla nowych botaników i botaniczek w Waszych jednostkach szczególnie warte polecenia są klucze do oznaczania gatunków roślin, jedną z najpopularniejszych jest „Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej” Lucjana Rutkowskiego. Prócz tego przydadzą się wszelkie klucze ze zdjęciami lub ilustracjami, które ułatwią rozpoznawanie gatunków, takie jak np. seria „Flora Polski” wyd. MULTICO.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: przyrodniczka/przyrodnik, ekolodek, łazik,
Harcerskie: przyrodniczka/przyrodnik*, przyjaciel roślin*, kwiaciarka/kwiaciarz *,
Starszoharcerskie: botaniczka/botanik***, zielarka/zielarz**, leśnik***, botanik** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: ekolog(sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie, znak służby wspólnocie lokalnej.

Świat zmysłów to nieskończona kombinacja tego, co możemy doświadczać ze świata zewnętrznego. Dorosły człowiek posiada około 10 000 kubków smakowych, za ich pomocą rozpoznaje 5 smaków. Co powoduje, że jednak każda rzecz smakuje inaczej? To połączenie węchu i smaku daje nam nieskończone możliwości. Czy poszukiwaliście kiedyś nowych smaków w lesie?
Czy próbowaliście kiedyś rozpoznać drzewa lub inne rośliny za pomocą zmysłu smaku? Piliście kiedyś herbatę prosto z lasu? Przygotowanie jej to nic prostszego! Zaparzcie zielone igliwie, pokrzywę (zagotowana pokrzywa nie parzy!), miętę czy melisę. Pamiętajcie, by najpierw sprawdzić daną roślinę w atlasie roślin i upewnić się czy ta roślina jest jadalna, a już na pewno czy nie jest trująca! Młode liście niektórych drzew nadają się do jedzenia bez żadnej obróbki – spróbujcie, jak smakują młode listki lipy. Pamiętajcie o zachowaniu umiaru przy pobieraniu próbki.
Poznajcie las za pomocą smaku – pokażcie, że znajdą w nim wiele ciekawych roślin, które mogą zapewnić ich podniebieniom niezapomniane doznania.
Zainspirujcie się artykułem „Z lasu na talerz, czyli uzbieraj sobie obiad”, stroną z przepisami kulinarnymi na bazie produktów z lasu Leśne Cymesy, stroną dotycząca zdrowej żywności z polskich lasów, zawierająca wiele przepisów kulinarnych Dobre z lasu oraz kanałem “Gotuj z Korzonkiem” na YouTube – filmiki prezentujące co z lasu można zjeść i jak to należy przyrządzić.
Zajrzyjcie też na stronę Łukasza Łuczaja, cenionego botanika, autora wielu książek, który prowadzi warsztaty dzikiej kuchni: Łukasz Łuczaj i Rośliny.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: leśnik, zielarka/zielarz, kuchmistrz,
Harcerskie: przyjaciel roślin*, kuchcik*, Robinson **,
Starszoharcerskie: zielarka/zielarz **, leśnik***, kucharka/kucharz **, kuchmistrzyni/kuchmistrz***, Robinson **, 
Wędrownikom polecamy: ekolog(sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie, znak służby zdrowiu.

„Na twardych korzeniach ślisko,
Na mchu głęboko i miękko,
Mrowi się wściekłe mrowisko:
Kopiec drgający męką.

Przez drzewa miga drzewami,
Mokro i ciepło po deszczu,
Pachnie miękkimi grzybami,
Gałązki skrzypią-trzeszczą”.

Julian Tuwim, W lesie

Zastanawialiście się kiedyś, jak las jest przedstawiany w sztuce i kulturze? Znacie filmy, piosenki, wiersze czy obrazy o kwiatach, roślinach lub drzewach?
Poprzez realizację tego zadania wskażcie swoim podopiecznym inny wymiar lasu, poznajcie jego często pomijaną rolę w procesie uwrażliwiania na piękno i życie.
Zainspirujcie się siódmą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Korzystaj z dorobku i doświadczenia innych osób, zespołów, organizacji i instytucji. Współpracuj z nimi”) oraz referatem Dr inż. Edward MARSZAŁKA z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie pt. “Las i drzewa w kulturze i wierzeniach”. Interesujące informacje znajdziecie także na stronie internetowej – Pejzaże w malarstwie polskim oraz w pakiecie edukacyjnym o lesie ”Eko Kalendarz – Dzień Lasów”.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: ekoloudek, recytator/recytatorka, aktor/aktorka,
Harcerskie: szperacz*, organizatorka/organizator harców**, recytatorka/recytator*,
Starszoharcerskie: leśnik***, gawędziarka/gawędziarz**, fotograf**, aktorka/aktor**, reżyser ***, mistrzyni obiektywu/mistrz obiektywu ***,
Wędrownikom polecamy: znak służby przyrodzie, znak służby kulturze.

Województwo mazowieckie, a najbardziej okolice Grójca, słynie z sadownictwa i jabłek. To na terenie tego województwa znajduje się aż 46% sadów przeznaczonych pod uprawę jabłoni.
Czy wiecie, z jakich warzyw i owoców słynie Wasz region? Na lokalnym rynku na pewno możecie znaleźć odmiany hodowane tylko w Waszej miejscowości. Spróbujcie zdobyć informacje na ich temat. Może uda Wam się wyhodować je w domu? Sprawdźcie, jakie znaczenie dla bioróżnorodności mają lokalne rośliny i dlaczego jest to ważne.
Przekażcie swoim podopiecznym, jak ważna jest miejscowa tradycja i kultura oraz jak istotne dla gospodarki i zdrowia są lokalne produkty.

Zainspirujcie się drugą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Podejmuj decyzje odpowiedzialnie, ponieważ Twoje działania mają wpływ na innych ludzi oraz na środowisko naturalne. I odwrotnie — oni mają wpływ na Ciebie. Świadomie i odpowiedzialnie wybieraj produkty i usługi, z których korzystasz. Bierz pod uwagę konsekwencje swoich działań i wyborów”) oraz materiałem pt. ”Młodzieżowy przewodnik po bioróżnorodności”. To, co może Was również zainspirować to questing – spróbujecie poodkrywać różne zakątki Waszego regionu w niecodzienny sposób? Na stronie Programowego Ruchu Odkrywców. Zajrzyjcie również na stronę Perły Polski oraz na produkty-lokalne.pl.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: znawca regionu, przyrodnik/przyrodniczka, wszędobylski,
Harcerskie: przewodniczka/przewodnik po regionie **, łazik*, włóczęga nizinny**,
Starszoharcerskie: przyjaciel przyrody**, botanik ***, przewodniczka/przewodnik po regionie **, krajoznawca ***, znawca własnej miejscowości **,
Wędrownikom polecamy: ekolog(sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie, znak służby wspólnocie lokalnej.

Bioróżnorodność to pojęcie, którego wyjaśnienie może stwarzać problem. Według jednego z ekspertów Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), jest czymś więcej niż tylko różnorodnością wielu form życia. To również różnorodność skomplikowanych oddziaływań w ramach poszczególnych gatunków oraz pomiędzy nimi, a także pomiędzy całymi ekosystemami. Naukowcy biją na alarm i zgodnie twierdzą, że mamy dziś do czynienia z globalnym kryzysem bioróżnorodności, według niektórych stoimy wręcz na skraju szóstego globalnego wymierania. “Wymieranie gatunków jest dziś tysiąc razy szybsze niż jego średnie tempo” – mówi Frank Wugt Larsen.
Wiecie, jak ważna jest bioróżnorodność? Dowiedzcie się, jakie ma ona znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów. Podzielcie się tą wiedzą ze światem!
Mamy nadzieję, że po tym zadaniu każdy z Was zwróci uwagę na zachowania pomagające w ochronie regionalnych gatunków i ich siedlisk. Każdy powinien dowiedzieć się, jak ważne jest zachowanie bioróżnorodności.

Zainspirujcie się siódmą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Korzystaj z dorobku i doświadczenia innych osób, zespołów, organizacji i instytucji. Współpracuj z nimi”) oraz materiałami: Młodzieżowy przewodnik po bioróżnorodności, zadaniami z propozycji programowej Chrońmy Bioróżnorodność. Zajrzyjcie także do publikacji, która pomoże Wam zrozumieć zanik bioróżnorodności, jego przyczyny oraz skutki pn. ”Nie znikaj”.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: zielarka/zielarz, ekoludek, leśnik,
Harcerskie: zielarka/zielarz **, przyjaciel przyrody**,hodowca **, botanik***, leśnik***, ogrodniczka/ogrodnik***,
Starszoharcerskie: poszukiwacz **, znawca przyrody***, hodowca**,
Wędrownikom polecamy: ekolog(sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Drewno jest surowcem prawie doskonałym. Towarzyszy naszej cywilizacji od czasów prehistorycznych, było podstawowym surowcem opałowym, materiałem budulcowym, materiałem do wytwarzania narzędzi, naczyń i innych przedmiotów codziennego użytku. Trwają prace nad zastępowaniem nim tworzyw sztucznych, w czasach gdy mierzymy się z zalewem plastikowych, jednorazowych przedmiotów, które nie ulegają biodegradacji i tworzą globalne, bezprecedensowe wyzwanie dla naszej planety. W Japonii naukowcy chcą wyprodukować drewniany samochód. W sztokholmskim Centrum Nauki o Drewnie im. Wallenberga pracuje się nad uzyskaniem przezroczystego drewna.
Jakie właściwości ma drewno? W jakich gałęziach przemysłu było i jest wykorzystywane?
Zdecydujcie, czy bardziej korzystne dla środowiska jest dalsze wykorzystywanie drewna, czy może zastępowanie go nowoczesnymi tworzywami. Przeprowadźcie to zadanie w taki sposób, aby Wasi podopieczni umieli wybierać ekologiczne materiały, wiedzieli, czym się kierować przy wyborze oraz które surowce są przyjazne dla otoczenia.

Zainspirujcie się pierwszą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Planuj i przygotowuj się do wszystkich działań odpowiedzialnie, z uwzględnieniem Twojego wpływu na środowisko naturalne”). Zapoznajcie się z szeroko opisaną sytuacją ekosystemów leśnych jak i globalnej konsumpcji drewna i papieru w materiałach, zdjęciach i filmach dokumentalnych projektu „Kupuj odpowiedzialnie drewno i papier” Fundacji Kupuj Odpowiedzialnie.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: majstreklepka, ekoludek, leśnik,
Harcerskie: ognik*, technik obozowy**, majsterklepka*,
Sarszoharcerskie: strażniczka ognia/strażnik ognia**, mistrzyni/mistrz ognisk***, wyga obozowy***, poszukiwacz**,
Wędrownikom polecamy: ekolog(sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

W trakcie wędrówek górskich najczęściej można natrafić na takie drzewa jak kosodrzewina, jodła czy świerk, podczas gdy w pozostałej części kraju dominującym drzewem jest sosna. Charakterystyka lasu zmienia się więc w zależności od regionu, ukształtowania terenu i klimatu, w którym się on znajduje.
Czy wiecie, jakie drzewa przeważają w Waszym najbliższym otoczeniu? A może uda Wam się dotrzeć do informacji, jak zmieniały się dominujące gatunki drzew na przestrzeni lat? Wiecie, co ma największy wpływ na występowanie określonych gatunków?
Stwórzcie przewodnik po Waszych regionalnych lasach. Umieśćcie w nim informacje o drzewach, jakie w nich rosną, o ukształtowaniu terenu czy zwierzętach tam występujących. Niech harcerze wiedzą, w jak wyjątkowym miejscu mieszkają. A może w Waszej okolicy jest wyjątkowo mało drzew i warto to zmienić?

Zainspirujcie się siódmą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Korzystaj z dorobku i doświadczenia innych osób, zespołów, organizacji i instytucji. Współpracuj z nimi”) oraz następującymi materiałami: podcast Między Drzewami #7 “Super drzewa naszych lasów” – materiał Lasów Państwowych, publikacją Lasów Państwowych “Tego nie wiesz o drzewach”.

Sprawności, które możecie zrealizować:.
Zuchowe: leśnik, ekoludek, przyrodniczka/przyrodnik,
Harcerskie: przyrodniczka/ przyrodnik*, znawca własnej miejscowości **, przyjaciel przyrody**, przewodniczka/przewodnik po regionie**,
Starszoharcerskie: przyjaciel przyrody**, leśnik***, botanik***, poszukiwacz **,
Wędrownikom polecamy: ekolog(sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie, znak służby wspólnocie lokalnej.

Lasy to płuca Ziemi, dzięki nim mamy czym oddychać. Czy nasza planeta jest wystarczająco zalesiona? Jak to policzyć? Na jednego mieszkańca Ziemi przypada 0,62 ha lasu, tj. około 2,5 razy więcej niż w Polsce. W każdym roku w Polsce sadzi się około 500 mln drzew, jednak wiele z tych sadzonek nie przyjmuje się, a także wiele też drzew jest wycinanych. Ile zatem z nich zostaje? Czy jest ich odpowiednio dużo?
Co roku organizowane są wielkie sadzenia lasu, każda para rąk jest bardzo przydatna. Spróbujcie zasadzić kilka drzew, np. na urodziny drużyny.
Sadzenie drzew nie jest jednak jedyną możliwością pomocy lasom. Pokażcie swoim harcerzom, jak ważne jest wspólne dbanie o polskie lasy, by nie zniknęły z mapy. Możecie zorganizować akcję sprzątania lasu w Waszej okolicy.

Zainspirujcie się ósmą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Podejmij służbę na rzecz środowiska naturalnego w oparciu o Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ”). Zajrzyjcie do zaproponowanych artykułów, żeby dowiedzieć się więcej na temat wylesienia (defloracji), a po więcej informacji na temat lasów zajrzyjcie do Banku Danych o Lasach.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowa: leśnik, przyrodniczka/przyrodnik, ekoludek
Harcerskie: przyrodniczka/przyrodnik*, przyjaciel przyrody**, przyjaciel roślin*
Starszoharcerskie: leśnik**, znawca przyrody***, duch puszczy (Leśne Plemiona)
Wędrownikom polecamy: znak służby przyrodzie, znak służby wspólnocie lokalnej

Czasopismo naukowe „Journal of Environmental Psychology” często ukazuje zalety przebywania na łonie natury. Wśród najczęstszych plusów wymienia się pozytywny wpływ na siły witalne, energię czy odporność organizmu. Okazuje się, że taka nawet kilkunastominutowa kąpiel leśna ( jap. shinrin-yoku) obniża znacząco poziom kortyzolu, ciśnienie krwi u osób z nadciśnieniem czy łagodzi objawy depresji.
Podczas biwaku czy zbiórki zorganizujcie chwilę odpoczynku w lesie lub parku. Znajdźcie odpowiednią lekturę do wspólnego poczytania, przygotujcie sobie piknik – jeśli macie hamaki, możecie z nich skorzystać (pamiętajcie o wybraniu drzew o mocnej korze bądź użyciu taśm zamiast sznurków). Co Wam się najbardziej podobało w spędzaniu wolnego czasu w takim miejscu? Porozmawiajcie o swoich przeżyciach, opisując, co odczuwaliście wszystkimi zmysłami. Czy zapach lasu i świeże powietrze miało wpływ na Wasz apetyt? Czy leśne dźwięki stanowiły ładne tło do wybranej lektury? Jak Wasze oczy reagowały na taką ilość zieleni?
Postarajcie się, aby w trakcie tego zadania uwrażliwić Waszych podopiecznych na piękno przyrody. Pamiętajcie, że jest ona cały czas wokół nas i czasami wystarczy się tylko rozejrzeć.

Zainspirujcie się drugą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Podejmuj decyzje odpowiedzialnie, ponieważ Twoje działania mają wpływ na innych ludzi oraz na środowisko naturalne. I odwrotnie — oni mają wpływ na Ciebie. Świadomie i odpowiedzialnie wybieraj produkty i usługi, z których korzystasz. Bierz pod uwagę konsekwencje swoich działań i wyborów”) oraz materiałem z propozycji programowej Leśne Harce cz. I „Las” i VI „Mądre biwakowanie”. Ponadto interesujące materiały znajdziecie na stronie poświęconej puszczaństwu woodcraft.pl, stronie Lasów Państwowych na temat turystyki leśnej. Słyszeliście o kąpielach leśnych – przeczytajcie!

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: fotoamator, łazik, znawca regionu,
Harcerskie: miłośnik/miłośniczka kwiatów **, obserwatorka/ obserwator *
Starszoharcerskie: znawca przyrody ***, terenoznawca **, technik obozowy **, leśnik***, badaczka/badacz***,
Wędrownikom polecamy: ekolog(sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie, znak służby wspólnocie lokalnej.

Nasze lasy to prawdziwe apteki. Wiemy, że melisa ma właściwości uspokajające, a rumianek pomaga w pracy żołądka. Tych leczniczych roślin jest znacznie więcej – to między innymi mięta, babka, mniszek czy jaśmin.
Zastanawialiście się kiedyś nad właściwościami roślin spotykanych na rajdach? Wiecie, jak dużą wiedzę na ten temat posiadają Wasze babcie?
Dowiedzcie się, jakie zastosowania mają takie rośliny i stwórzcie domowe sposoby na ich wykorzystanie. Możecie także zrobić harcersko-zielarski poradnik czy przewodnik po ziołach. Sprawcie, aby Wasi harcerze, wybierając się na spacer do lasu, dostrzegali wartość mijanych roślin. Do pomocy możecie użyć np. aplikacji Google Lens, która dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii pomaga rozpoznawać rośliny i może ułatwić stworzenie zielnika działającego w wersji offline.

Zainspirujcie się siódmą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Korzystaj z dorobku i doświadczenia innych osób, zespołów, organizacji i instytucji. Współpracuj z nimi”) oraz materiałem: Poradnik zielarski – zawiera opis ziół, które możemy znaleźć w lesie, na łące i na polu, przepisy na herbatki i zastosowanie ziół w kuchni. Obejrzyjcie również film Lasów Państwowych ”Las bliżej nas – Zioła z lasu” oraz zajrzyjcie do propozycji programowej Leśne Harce cz. VI – Mądre biwakowanie – konspekt zbiórki “Leśne zioła lecznicze” dla harcerzy i harcerzy starszych.
Dla zaawansowanych – zajrzyjcie do kluczy do oznaczania roślin – jedną z najpopularniejszych pozycji jest „Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej” Lucjana Rutkowskiego. Prócz tego przydadzą się wszelkie klucze ze zdjęciami lub ilustracjami, które ułatwią rozpoznawanie gatunków, takie jak np. seria „Flora Polski” wyd. MULTICO. Jak to zrobić? Zajrzyjcie tutaj.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: leśnik, zielarka/zielarz, hodowca kwiatów,
Harcerskie: zielarz/ zielarka **, sanitariuszka/ sanitariusz **, przyjaciel roślin*, Robinson**,
Starszoharcerskie: zielarz/zielarka **, leśnik ***, poszukiwacz **, zielarz*** (Leśne Plemiona), Robinson**,
Wędrownikom polecamy: ekolog(sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

W Polsce powierzchnia lasów wynosi 9,2 mln ha, co stanowi 29,6% lesistości. Dzięki takiemu wynikowi znajdujemy się w czołówce państw europejskich pod względem powierzchni lasów. W lasach żyje około 65% gatunków roślin, zwierząt i grzybów.
Po co nam lasy? Zastanawialiście się kiedyś nad tym? Ile mamy z nich pożytku i jak o nie dbać? Zastanówcie się nad tym. Ważne, aby Wasi podopieczni znali znaczenie lasów oraz dbali o ich dobry stan.

Zainspirujcie się ósmą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Podejmij służbę na rzecz środowiska naturalnego w oparciu o Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ”).
Przeczytaj ciekawy artykuł na temat funkcji ekosystemowych lasów. Zajrzyjcie do pakietu edukacyjnego „O odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji zasobów leśnych” i przeczytaj pierwszy rozdział o tym, czym są i po co nam lasy.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: leśnik, młody naukowiec , ekoludek,
Harcerskie: przyjaciel roślin*, obserwatorka/ obserwator *, zielarka/zielarz**, przyjaciel przyrody**,
Starszoharcerskie: zielarka/zielarz**, przyjaciel przyrody**, leśnik ***, botanik ***, poszukiwacz **, znawca przyrody***,
Wędrownikom polecamy: ekolog(sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Co roku z naszej planety znika 12–15 mln hektarów lasów. Porównajmy tę powierzchnię do boisk piłkarskich – w ciągu minuty znika 36 takich boisk. Z Amazonii każdego roku ubywa powierzchnia lasów, która odpowiada wielkością powierzchni Belgii [źródło: WWF].
Czy wiecie, czym jest wylesienie lub deforestacja? Jakie są powody tego zjawiska? Czy tylko potrzeba pozyskania drewna, czy może też wycinanie lasów pod budowę infrastruktury i uprawę? Czy wiecie, jakie jest średnie zużycie drewna na osobę? Czy macie w domu jakieś przedmioty zrobione z drewna? Czy wiecie, jak zapobiegać zjawisku wylesienia? Jakie są skutki wycinki lasów, a w szczególności lasów deszczowych?
Zainspirujcie się ósmą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Podejmij służbę na rzecz środowiska naturalnego w oparciu o Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ”) oraz materiałem „Gdzie się podziały lasy?”, artykułem na temat zrównoważonego leśnictwa. Obejrzyjcie projekt filmowy pokazujący rozmiary wylesiania w skali świata ”Zobacz jak znikają lasy na własne oczy”.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: ekoludek , leśnik, przyrodniczka/przyrodnik,
Harcerskie: przyjaciel przyrody **, poszukiwacz ** , przyrodniczka/ przyrodnik *,
Starszoharcerskie: przyjaciel przyrody **, poszukiwacz **, znawca przyrody ***, leśnik***,
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Czy wiecie, że podobnie jak dzięki oswojeniu wilka człowiek zyskał najlepszego przyjaciela, tak zmodyfikowaliśmy przez wieki owoce, warzywa i inne rośliny uprawne? Krzyżując przynoszące odpowiednie plony gatunki, doszliśmy do momentu, kiedy niektóre z nich dają piękne, proste, idealnie pomarańczowe marchewki czy soczyste, słodkie, duże jabłka. Spróbujcie poszukać w Internecie, jak warzywa i owoce wyglądały w przeszłości, w swojej pierwotnej formie. Zmiany te trwały setki lat, ale w dzisiejszych czasach mamy dużo większą wiedzę oraz dużo lepsze narzędzia do eksperymentowania ze zmianami genetycznymi.
Obecnie wiele wiadomości dotyczy GMO i zwolenników/przeciwników stosowanych rozwiązań. Jak się czujecie w związku z modyfikowaniem roślin w warunkach laboratoryjnych? Wiele osób mówi, że jest to szansa na zdrowszą i przede wszystkim tańszą żywność dla wszystkich, lecz równie wielu jest przeciwników takiego sposobu wpływu na coś, co spożywamy. W roku 2014 uprawa genetycznie modyfikowanej soi stanowiła 82% całkowitej powierzchni jej upraw na świecie. Soja jest stosowana głównie do produkcji pasz dla zwierząt. Czy powszechna wiedza na temat tego, co dokładnie i w jaki sposób zmienia się w takich roślinach, jest Waszym zdaniem istotna?

Zainspirujcie się materiałami opracowanym przez Kasię Gandor, która przygotowała serię filmów dokumentalnych na temat aktualnego stanu wiedzy o GMO: „Glifosat, rak i środowisko. Czy GMO jest bezpieczne?”, ”Żywność GMO nie jest naturalna. A która jest?”. Ważne informacje znajdzie także w artykule „6 rzeczy, które warto wiedzieć o GMO” dostępnym na stronie Parlamentu Europejskiego.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: badacz, ogrodniczka/ogrodnik, młody naukowiec,
Harcerskie: przyjaciel roślin*, szperacz *, kuchcik *, robinson **, zielarka/zielarz**,
Starszoharcerskie: sadowniczka/Sadownik***, zielarka/zielarz**, ogrodniczka/ogrodnik ***, poszukiwacz **,
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Czy wyglądając przez okno podczas podróży, na przykład na obóz, zwróciliście uwagę, jakie rośliny najczęściej są uprawiane w Polsce? Sprawdźcie swoją wiedzę na ten temat. Czy myślicie, że podobnie wyglądała sytuacja w czasach Mieszka I czy w XVIII-wiecznej Polsce? Zastanówcie się nad tym i poszukajcie informacji na ten temat w różnych źródłach wiedzy. Jak myślicie, z jakiego powodu nastąpiła zmiana w wyborze roślin uprawianych przez rolników? Co spowodowało zmianę zapotrzebowania?
Zastanówcie się też, jak wygląda sytuacja na świecie – jak różnią się rośliny uprawiane w Polsce czy na Ukrainie od tych uprawianych w krajach wschodniej i południowej Azji czy Ameryki Południowej. Czy te różnice wynikają tylko z panującego klimatu?
Pomyślcie, jaka część upraw istnieje tylko po to, aby żywić zwierzęta hodowlane. Czy gdyby nie hodowano zwierząt, ludzkość potrzebowałaby tyle samo przestrzeni pod uprawy? Co się zadzieje z rolnictwem w świecie przy przyspieszającej zmianie klimatu?
Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać. Ważnym elementem poznawania przyrody jest wiedza na temat tego, jak aktualnie korzysta z niej ludzkość. Istotna jest także znajomość lokalnych produktów pozwalająca praktykować lokalny patriotyzm, zgodny z wartościami, w których wychowujemy.
Przeczytajcie artykuły na temat rolnictwa w świecie „O żywności i rolnictwie w krajach Globalnego Południa, czyli co ma Radom do Sudanu?”. Zainspirujcie się pakietem edukacyjnym „Jedz lokalnie, myśl globalnie”.
Dla pogłębienia wiedzy o systemach żywnościowych, o bezpieczeństwie żywnościowym warto zajrzeć do komiksu o pn. „#kryzysżywnościowy”.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowa: rolnik, ogrodniczka/ogrodnik, hodowca kwiatów,
Harcerskie: przyjaciel roślin*,kwiaciarka/ kwiaciarz*, miłośniczka/ miłośnik kwiatów **, zielarka/zielarz**, poszukiwacz **, 

Starszoharcerskie: zielarka/zielarz**, ogrodniczka/ogrodnik***, sadownika/sadownik ***, poszukiwacz **,
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.