Każdy z nas w końcu zakłada na plecy swój plecak i wyrusza w kolejną wędrówkę. Podobnie czyni wiele zwierząt, które wędrują po kilka, kilkanaście lub nawet kilkaset kilometrów, by osiągnąć określony cel. Tak jak bociany i inne ptaki odlatują na zimowy okres do ciepłych krajów, tak ryby podróżują do znanych im źródeł rzek. Tam składają ikrę, by niebawem kolejne pokolenie ryb mogło wyruszyć w swoją podróż. Wiele z nich jednak nie dociera do celu swojej wędrówki. Skuteczną przeszkodę stanowią dla nich zapory, śluzy, progi wodne, a także śmieci, które blokują dopływy – działalność człowieka jest dużym zagrożeniem dla ryb.

Najbardziej znanymi nam zwierzętami migrującymi są oczywiście ptaki. Na pewno nieraz zauważyliście je lecące kluczem. Czy wiecie, jaki ptak pokonuje największe odległości podczas swoich migracji? Czy wiecie, że niektóre gatunki jedynych lotnych ssaków – nietoperzy – także odlatują na zimę?

Czy wiecie, ile gatunków ryb w Polsce wędruje w górę rzek? Dlaczego to robią i skąd wiedzą, gdzie powinny dotrzeć? Jak wyglądają sposoby ich ochrony? Co możemy zrobić, by pomóc im w osiągnięciu celu wędrówki? Jakie niebezpieczeństwa czyhają na nie po drodze?

Nawet niewielkie zmiany w naszym otoczeniu mogą powodować nieodwracalne konsekwencje widoczne w zachowaniu niektórych gatunków ryb. Ważne jest, by ingerując w środowisko, myśleć o skutkach w skali kolejnych miesięcy, lat czy nawet dekad. Każdy z nas powinien o tym pamiętać już dziś, by kolejne harcerskie pokolenia mogły obserwować te niesamowite zjawiska.

Zainspirujcie się materiałami:
Kompendium wiedzy o rybach wędrownych opracowane przez WWF,
Ekokalendarz określający terminy migracji ptaków wędrownych,
Film z okazji Światowego Dnia migracji ryb,
Akcja Bałtycka rekomendowana dla wędrowników,
Wielkie wędrówki. Fascynujące drogi ptaków – reportaż National Geographic o zwierzęcych migracjach.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: Wodnik Szuwarek, ekoludek, obrończyni/obrońca czystej wody,
Harcerskie: przyjaciel zwierząt*, obserwator zwierzyny* (Leśne Plemiona), tropiciel Zwierzyny** (Leśne Plemiona), ekolog** (Leśne Plemiona),
Starszoharcerskie: przyjaciel przyrody**, leśnik***, zoolog***,
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Jak mądrze dbać o ptaki, w szczególności zimą? Dlaczego zimowe warunki nie pozwalają ptakom wystarczająco zaspokoić głodu? Jak zrobić dobry karmnik? Jak go mądrze ulokować, aby najlepiej spełniał swoje funkcje? Czym się różni „menu letnie” od „menu zimowego” ptaków? Wszystkie te zagadnienia dotyczą ptaków, jednak w pierwszej kolejności warto odpowiedzieć na pytanie, ile ich jest. Jak możemy się tego dowiedzieć? Czy próbowaliście włączyć się w ogólnopolskie „ptakoliczenie”?

Kształtujcie w swoich wychowankach aktywne postawy ochrony przyrody. Wrażliwość na los innych istot to coś, co należy wspierać i rozwijać.

Zainspirujcie się materiałami:
Krótki poradnik w formie filmiku o budowie karmniku dla ptaków,
Akcja Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków o zimowym liczeniu.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: przyjaciel zwierząt, ptasia opiekunka/ ptasi opiekun, ornitolog,
Harcerskie: obserwator zwierzyny* (Leśne Plemiona), tropiciel Zwierząt** (Leśne Plemiona), przyjaciel zwierząt*, znawca zwierząt**,
Starszoharcerskie: leśnik***, znawca zwierząt**, leśny wędrowiec*** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Ochrona gatunkowa obejmuje działania zabezpieczające byt gatunków szczególnie cennych, a jednocześnie zagrożonych bezpośrednim wyniszczeniem. Chronione są gatunki rzadko występujące oraz objęte ochroną na podstawie umów międzynarodowych.
Czy wiecie, jak możecie wspomóc ochronę zwierząt? Kiedy gatunek zostaje uznany za chroniony? Jakie znacie zwierzęta chronione w Polsce? Czym jest ochrona rezerwatowa i w jaki sposób przyczynia się do ochrony gatunkowej?
Postarajcie się pogłębić Waszą wiedzę, aby wspomagać ochronę zwierząt i nie przyczyniać się do wymierania kolejnych gatunków. To od naszych działań i wyborów zależy ich życie.

Zainspirujcie się pierwszą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Planuj i przygotowuj się do wszystkich działań odpowiedzialnie, z uwzględnieniem Twojego wpływu na środowisko naturalne”) oraz materiałami:
Propozycja programowa Leśne Plemiona,
Narzędziownik przygotowany przez WWF – Duże drapieżniki (Wilk, Ryś i Niedźwiedź),
Spis zwierząt chronionych,
Strona poświęcona ochronie gatunkowej – przepisy prawne,
Strona Instytutu Ochrony Przyrody PAN,
Artykuł „Arka 2.0” dotyczący zagrożonych gatunków,
Krótki film o zwierzętach pod ochroną.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: przyrodniczka/przyrodnik, obrończyni/obrońca czystej wody, ekoludek,
Harcerskie: przyrodniczka/przyrodnik*, znawca zwierząt**, młody ekolog** (Leśne Plemiona), ekolog** (Leśne Plemiona), tropiciel Zwierzyny** (Leśne Plemiona),
Starszoharcerskie: znawca zwierząt**, znawca regionu ***, zoolog***, obrońca przyrody*** (Leśne Plemiona), znawca przyrody***, zoolog*** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Czy potraficie prawidłowo odczytać zachowania zwierząt i odpowiednio na nie reagować? Czy potraficie działać tak, by nie skrzywdzić napotkanych zwierząt? Nauczcie się zwracać uwagę na typowe zachowania zwierząt występujące w danych porach roku. Może warto zdobytymi wiadomościami podzielić się ze swoimi bliskimi?
Zainspirujcie się materiałami:
Pakiet edukacyjny WWF o dużych drapieżnikach,
Pakiet edukacyjny WWF o ssakach morskich,
Propozycja programowa Leśne Harce cz. Część V – Poznanie mieszkańców lasu – zachowanie wobec nich ,
Informacje o wściekliźnie ze strony Głównego Inspektoratu Weterynarii.

Warto przeczytać książkę Simony Kossak „Serce i pazur. Opowieści o uczuciach zwierząt”, opowiadającą o różnych zachowaniach zwierząt.
Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: leśnik, przyjaciel zwierząt, ornitolog,
Harcerskie: przyrodniczka/przyrodnik*, przyjaciel zwierząt**, tropiciel zwierzyny** (Leśne Plemiona),
Starszoharcerskie: zoolog***, leśnik***, przyjaciel zwierząt**,
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

W okresach srogiej zimy leśnicy wykonują szereg prac, aby ułatwić bytowanie zwierzyny. Najczęściej wystarcza odśnieżanie dróg leśnych i miejsc występowania naturalnego pokarmu, takiego jak borówka czernica czy wrzos. Podczas prac leśnych pozostawiana jest część drzew do spałowania, czyli ogryzania kory przez zwierzęta, np. jelenie i daniele. Przed niedostatkiem wody chroni natomiast podanie soczystej karmy – buraków, marchwi, ziemniaków czy jabłek.
Czy zimą powinno się dokarmiać zwierzęta? A co z ptakami? Dlaczego należy dokarmiać zwierzęta tylko wtedy, kiedy jest bardzo zimno, a nie przez cały rok?

Wspólne dbanie i poprawne dokarmianie zwierząt w najcięższych dla nich okresach jest bardzo dobrym pomysłem na służbę. Ważne jest to, by była ona świadoma i odpowiadała na rzeczywiste potrzeby otoczenia.
Zainspirujcie się pierwszą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Planuj i przygotowuj się do wszystkich działań odpowiedzialnie, z uwzględnieniem Twojego wpływu na środowisko naturalne”) oraz materiałem ze strony Lasów Państwowych dotyczącym dokarmiania zwierząt. W artykule znajdziecie również polecany film.
Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: ornitolog, przyjaciel zwierząt, ptasia opiekunka/ptasi opiekun,
Harcerskie: przyjaciel zwierząt*, obserwator zwierzyny* (Leśne Plemiona), tropiciel zwierzyny** (Leśne Plemiona), przyjaciel lasu* (Leśne Plemiona),
Starszoharcerskie: znawca zwierząt**, leśnik***, zoolog*** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Czy widzieliście gniazda zawierające kawałki plastiku? Zastanawialiście się nad tym, dlaczego się tam one znalazły? Jaka była ich droga w wędrówce do gniazda? Skąd mogły się wziąć? Czy podczas Waszych spacerów i rajdów dostrzegaliście śmieci stwarzające zagrożenie dla zwierząt – kawałki sznurka rozrzucone po polu, plastikowe reklamówki pływające w polnej strużce, śmieci przemieszczające się po nadmorskim piasku lub zwisające z leśnej gałęzi? Czy słyszeliście o jakichś akcjach, które mogą przyczynić się do zmiany tego stanu?

Każdy z nas odpowiada za stan środowiska przyrodniczego, wszak porzucona reklamówka może przelecieć wiele kilometrów, nim wyląduje w ptasim gnieździe. Zwracając uwagę na otoczenie, możemy je aktywnie zmieniać – stawać się impulsem do zmian, który odmieni otaczający nas świat.

Zainspirujcie się trzecią zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Przebywaj na łonie natury w zgodzie z nią. Biwakując, postaraj się nie zostawić śladów swojej obecności w środowisku, w którym przebywasz”) oraz materiałami:
Wpływ śmieci na ptaki,
Nasze śmieci w diecie zwierząt,
Przez tony plastiku ginie milion zwierząt w oceanach rocznie!
Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowa: ptasia opiekunka/ ptasi opiekun, ornitolog, przyrodniczka/przyrodnik, przyjaciółka/przyjaciel zwierząt,
Harcerskie: przyrodniczka/przyrodnik*, przyjaciel przyrody**, Robinson**, znawca zwierząt**,
Starszoharcerskie: przyjaciel przyrody**, znawca zwierząt**, leśnik***, ekolog** (Leśne Plemiona), znawca zwierząt**,
Wędrownikom polecamy: znak służby przyrodzie.

Czy wiecie, że obserwując ptaki, możecie je zestresować i wystraszyć? Podczas takich obserwacji powinniśmy się kierować zdrowym rozsądkiem. Zachowanie ciszy i niepłoszenie ptaków są niezwykle ważne, gdy wchodzimy w ich naturalne środowisko. A czy Wy lubicie oglądać ptaki, obserwować je i przysłuchiwać się ich odgłosom? Umiecie rozróżnić poszczególne gatunki po głosie? Rozpoznawanie ptaków na podstawie ich głosu początkowo jest trudne. Dlatego najlepiej jest połączyć słuchanie głosów ptaków z ich obserwacją i poznawaniem ich wyglądu.

Dookoła nas jest wiele elementów przyrody, które na co dzień nie są przez nas zauważane. Obserwacja swojego lokalnego środowiska to idealna okazja do zwiększenia świadomości ekologicznej członków Waszej jednostki.

Zainspirujcie się materiałami:
Katalog ptaków,
Blog poświęcony ptakom i artykuł o etyce obserwatora ptaków,
Wiersz „Ptasie radio” Juliana Tuwima.
Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: ornitolog, ptasia opiekunka/ ptasi opiekun, fotoamatorka/fotoamator,
Harcerskie: przyrodniczka/przyrodnik*, przyjaciel zwierząt*, przyjaciel przyrody**, Robinson**,
Starszoharcerskie: znawca zwierząt **, zoolog ***, leśnik***, tropiciel zwierzyny** (Leśne Plemiona), Robinson**,
Wędrownikom polecamy: znak służby przyrodzie.

Czy wiecie, że mrówki są niesłychanie pożyteczne dla ekosystemu? Porządkują las, dzięki czemu przyczyniają się do utrzymania równowagi w przyrodzie. Roznoszą też nasiona oraz spulchniają glebę. W ciągu jednego sezonu wegetacyjnego potrafią rozprzestrzenić nawet 30 tys. nasion. Robotnice niosące do kopca nasiona brzóz, sosen czy świerków i czasami porzucają je po drodze. Mrówki są w stanie przenieść przedmioty cięższe od nich nawet dwudziestokrotnie. Podczas budowy gniazd są niczym górnicy, ponieważ znaczna część mrowiska znajduje się pod ziemią.
W jaki jeszcze inny sposób obecność mrówek może być pożyteczna? Co tak naprawdę dzieje się w ich domu? Jakie ma znaczenie obecność mrówczej królowej?
Zainspirujcie się materiałami:
Strona o mrówce rudnicy,
Artykuł oraz link do książki na temat dbania o mrówki,
Artykuł poświęcony życiu mrówek.
Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: przyrodniczka/przyrodnik, leśnik, ekoludek,
Harcerskie: obserwator zwierzyny* (Leśne Plemiona), tropiciel zwierzyny** (Leśne Plemiona), przyjaciel lasu* (Leśne Plemiona),
Starszoharcerskie: leśnik***, zoolog***, leśny wędrowiec*** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Czy wiecie, jakie zwierzęta żyją w lesie? Nie są to tylko jelenie, dziki czy wilki, ale też mniejsze zwierzęta, takie jak jeż, lis oraz różne ptaki. Zwierzęta te mieszkają na jednym terenie, a są w stanie zachować równowagę. Wszystkie zwierzęta razem z roślinnością tworzą ekosystem leśny.
Czy wiecie, co jeszcze dzieje się w lesie? Jakie zależności występują między roślinami a zwierzętami? Kto w ekosystemie zyskuje, a kto traci?
Las jest naturalnym środowiskiem zwierząt, a harcerze są w nim jedynie gośćmi. Aby w pełni rozumieć, jak z niego korzystać, musimy wiedzieć, co się w nim dzieje.

Zainspirujcie się materiałami:
Pakiet edukacyjny WWF o dużych drapieżnikach i o ekosystemach leśnych,
Kanał poświęcony życiu zwierząt w lesie,
Publikacja Jak obserwować dzikie zwierzęta w lesie,
Nagranie codziennego życia zwierząt w lesie zrealizowane przez Lasy Państwowe.
Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowa: leśnik, przyrodniczka/przyrodnik, przyjaciółka/przyjaciel zwierząt,
Harcerskie: przyrodniczka/przyrodnik*, młody ekolog* (Leśne Plemiona), ekolog** (Leśne Plemiona), duch puszczy** (Leśne Plemiona),
Starszoharcerskie: przyjaciel przyrody**, znawca przyrody ***, leśnik***, zoolog***, leśny wędrowiec*** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Od pewnego czasu coraz więcej słyszymy o pszczołach. Naukowcy uważają, że są one niezbędnym ogniwem ekosystemu. W dużych miastach stawia się nawet ule na dachach, aby stworzyć pszczołom miejsce do życia. Podobno, gdy umrze ostatnia pszczoła na ziemi, nasze losy również będą zmierzały w tę stronę. Jednak nasze wybory mogą zmienić sytuację i sprawić, że jeszcze przez wiele lat nie będziemy musieli się tego obawiać. Ważne jest, by umiejętnie prowadzić ekologiczne działania i propagować je w swoim środowisku.

Wiecie, jak dużo zawdzięczamy pszczołom? Dzięki ich niestrudzonej, darmowej pracy na nasze talerze trafia co trzecia łyżka pokarmu, a aż trzy czwarte tego, co jemy, jest w pewnej mierze zależne od pracy pszczół. Gdyby w tym momencie ich zabrakło, około jedna trzecia roślin uprawnych musiałaby być zapylana w inny sposób, zapewne ręcznie, ponieważ mogłoby dojść do spadku wydajności produkcji roślinnej sięgającej nawet 75%. Przez to nasze żywienie stałoby się bardzo drogie i monotonne.

Jak możemy pomóc pszczołom? Jak sprawić, żeby łatwiej im się żyło? Czy wiecie, jakie rośliny wspomagają życie pszczół? Wiecie, że można adoptować pszczołę? Zastanówcie się, co możecie zrobić, by pomóc pszczołom.

Zainspirujcie się materiałami:
W jaki sposób dochodzi do zapylenia kwiatów przez pszczoły?
A może Adoptuj Pszczołę?
Artkuł z poradami jak pomóc pszczołom,
W jaki sposób zrobić domek dla pszczół?
W jaki sposób przygotować poidełko dla pszczół?
Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: przyjaciel zwierząt, przyrodniczka/przyrodnik, ekoludek,
Harcerskie: przyjaciel zwierząt*, hodowca**, znawca zwierząt**,
Starszoharcerskie: znawca zwierząt**, pszczelarz***, zoolog***,
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Jest taka tradycja i wierzenia związane z Wigilią, które mówią o tym, że podczas wigilijnego wieczoru, kiedy zwierzęta mogą przemówić ludzkim głosem. A może zamiast czekania lepiej poznać sposoby, w jakich porozumiewają się zwierzęta? Wykorzystują one w tym celu m.in. dotyk, wzrok, zapach, odgłosy, ultra czy nawet infradźwięki! Sposobów na komunikację między zwierzętami jest wiele – czy znacie je wszystkie?

Czy wiecie, że pszczoły używają do komunikacji swoistego tańca, przekazując w ten sposób informacje, np. o odległości od pokarmu? Słyszeliście, że jasne ubarwienie zwierząt oznacza, że lepiej ich nie jeść (choć to może być jedynie kamuflaż)? Wiecie w jaki sposób zwierzęta przekazują sobie informacje o nadchodzącym zagrożeniu czy bezpiecznej kryjówce? Czy słyszeliście o tych zwierzętach, które celowo naśladują mowę innych gatunków?

Poznawanie sposobów komunikacji zwierząt jest szczególnie ważne również po to, by zauważyć nadchodzące niebezpieczeństwo.

Zainspirujcie się materiałami:
W jaki sposób komunikują się zwierzęta?
Film dokumentalny poświęcony zmysłom zwierząt,
Krótki film o rozpoznawaniu emocji u psów.

Przeczytajcie książkę „Duchowe życie zwierząt” Petera Wohllebena o wyjątkowych i zaskakujących zachowaniach zwierząt.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: przyjaciel zwierząt, leśnik , przyrodniczka/przyrodnik,
Harcerskie: przyrodniczka/przyrodnik*,obserwator zwierzyny* (Leśne Plemiona), tropiciel zwierzyny** (Leśne Plemiona), ekolog** (Leśne Plemiona),
Starszoharcerskie: leśnik***, zoolog*** (Leśne Plemiona), ekolog** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: znak służby przyrodzie.

Dawniej sieci rybackie były wykonywane z naturalnych materiałów, które stopniowo ulegały rozkładowi. Z punktu widzenia środowiska był to plus, lecz dla ich właścicieli – minus. Takie sieci trzeba było często poddawać konserwacji lub wymieniać na nowe. Rosnący popyt na ryby sprawił, że wśród nowych rozwiązań znalazły się sieci wykonane z tworzyw sztucznych. Każda sieć może dodatkowo zostać zaopatrzona w plastikowe pływaki czy ołowiane obciążniki.

Czy wiecie, że Morze Bałtyckie mimo swoich niewielkich rozmiarów jest szczególne – również ze względu na obecność wraków i innych elementów, o które zahaczają się sieci widma? Czy znacie jakieś osoby zajmujące się rybołówstwem, które mogłyby przybliżyć Wam temat sieci widm? Słyszeliście, w jaki sposób pozostawione sieci wpływają na środowisko? Czy wiecie, jak postąpić w przypadku odkrycia dryfującej sieci?

Każdy z nas powinien chronić przyrodę z ludźmi i dla ludzi. Na ekosystemy otaczających nas środowisk mogą wpływać nawet najdrobniejsze czynniki. Dlatego tak ważne jest, byśmy doceniali środowisko naturalne i potrafili realnie reagować na dziejące się w nim zmiany.

Zainspirujcie się czwartą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („We wszystkich działaniach minimalizuj ślad ekologiczny oraz stopień negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne”) oraz materiałami:
Strona o akcji Czysty Bałtyk,
Kanał na YouTube poświęcony projektowi Czysty Bałtyk,
Film dotyczący sieci widmo i o tym jak Fundacja WWF działa z tym wyzwaniem na wodach Bałtyku
oraz materiał o Sieciach Widmo,
Zajrzyjcie również do Narzędziownika opisującego życie ssaków morskich Bałtyku.
Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: obrońca czystej wody, oceanograf, Wodnik Szuwarek,
Harcerskie: młody ekolog* (Leśne Plemiona), ekolog** (Leśne Plemiona),
Starszoharcerskie: przyjaciel przyrody**, znawca przyrody***, obrońca przyrody*** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Każde zwierzę jest przystosowane do życia w danym środowisku – słoń ma duże uszy do chłodzenia swojego ciała, istnieją ryby żyjące w słodkiej lub słonej wodzie… Każde ze zwierząt jest w mniejszym lub większym stopniu wrażliwe na zmiany w jego środowisku życia. Istnieje wiele niezwykle wrażliwych na zmiany gatunków fauny. Są to tzw. bioindykatory. Służą one do wykrywania zmian w danym środowisku – stopnia zanieczyszczenia wody, powietrza lub zawartości w nich różnych substancji.

Czy wiecie, co zagraża przetrwaniu ryb i innych form życia wodnego? Skąd się biorą zatrucia pokarmowe u ludzi i zwierząt? Słyszeliście o procesie eutrofizacji? Czy potraficie wskazać skuteczne sposoby wykrywania tych zjawisk i zapobiegania im? Dlaczego niektóre nawozy i środki ochrony roślin stosuje się w określonych porach?
Dbając o środowisko, należy w szczególny sposób zapobiegać niekontrolowanym procesom, które mogą wywołać w nim nieodwracalne skutki.

Zainspirujcie się szóstą zasadą z Polityki Środowiskowej ZHP („Ograniczaj ilość odpadów, zużytej energii, zanieczyszczenie wody i powietrza. Mądrze gospodaruj odpadami i resztkami – przetwarzaj, segreguj odpady, oddawaj potrzebującym, nie marnuj jedzenia”) oraz materiałami:
Film WWF i artykuł dotyczący eutrofizacji,
Blog poświęcony ekologii w tym eutrofizacji.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: obrończyni/obrońca czystej wody, ekoludek, Wodnik Szuwarek,
Harcerskie: młody ekolog* (Leśne Plemiona), ekolog** (Leśne Plemiona),
Starszoharcerskie: zoolog***, znawca przyrody***, leśnik*** (Leśne Plemiona), znawca zwierząt** (Leśne Plemiona), zoolog***
(Leśne Plemiona), obrońca przyrody*** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Cała Polska leży w jednej strefie klimatycznej. Jednak, jak na pewno wiecie, mamy w niej tereny zróżnicowane pod względem fauny i flory. Niektóre z nich podlegają szczególnej ochronie i trosce. Są to m.in. parki narodowe, z których część ma w logo zwierzę charakterystyczne dla danego regionu.
Jakie to symbole? Czy te zwierzęta występują tylko na tamtym terenie? Jakie zwierzę mogłoby być symbolem Waszej okolicy – powiatu, miasta czy województwa? Co potraficie o tym zwierzęciu powiedzieć?
Jako harcerze powinniśmy posiadać podstawową wiedzę przyrodniczą dotyczącą Polski. Aby dobrze służyć naturze, warto znać tę okoliczną. Nawet jeżeli działacie na terenach miejskich, może się okazać, że znajdziecie obszar, który warto poznać i otoczyć ochroną.

Zainspirujcie się materiałami:
Symbole i podstawowe informacje o Polskich Parkach Narodowych,
Czy wiesz jakie nietypowe zwierzęta zamieszkują Polskę?

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: przyrodniczka/ przyrodnik, łazik, podróżnik po Polsce,
Harcerskie: przyrodniczka/przyrodnik*, przyjaciel zwierząt*, znawca zwierząt**,
Starszoharcerskie: znawca zwierząt**, leśnik***, przyjaciel przyrody** (Leśne Plemiona), leśnik*** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Znane określenie „sokole oko” nie wzięło się znikąd. Ptaki mają niesamowity wzrok – pustułka potrafi wypatrzeć pasikonika, lecąc na wysokości kilkunastu metrów, a jerzyki pędząc ponad 110 km/h dostrzegają i wyłapują komary! Jednak człowiek wynalazł pewną rzecz, której ptaki nie widzą – okna.

Czy widzieliście kiedyś, jak ptak nie zauważył szyby i wleciał w nią? Tego typu przezroczyste konstrukcje nie występują w naturze, więc ptaki nie potrafią sobie z nimi radzić. Nie trzeba jednak rezygnować z szyb, aby ptaki w ich pobliżu były bezpieczne!

Czy słyszeliście kiedyś o fundacji Szklane Pułapki? Czy wiecie, że na ich stronie możecie dodać informację o potencjalnie niebezpiecznym miejscu dla ptaków (np. ekranie akustycznym, wiacie przystankowej czy budynku)? Możecie też kupić specjalne naklejki, które umieszcza się na szybach, sygnalizując ptakom niebezpieczeństwo. Można także wykonać podobne samodzielnie. Nadając im różne ozdobne kształty, sprawicie, że jednocześnie będą one upiększać Wasze okna!

Zainspirujcie się materiałami:
Strona fundacji „Szklane pułapki”,
Jakie trudności sprawiają ptakom szyby?
Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: ornitolog, ptasia opiekunka/ ptasi opiekun, przyjaciel/przyjaciółka zwierząt,
Harcerskie: młody ekolog* (Leśne Plemiona), ekolog** (Leśne Plemiona),
Starszoharcerskie: znawca przyrody***, przyjaciel przyrody**(Leśne Plemiona), ekolog** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.

Wydaje się, że nikt nie kupuje już ubrań z prawdziwego futra. Choć w ostatnich latach wielkie marki zaczęły powoli rezygnować z tego krwawego trendu, w Polsce nadal hoduje się zwierzęta na futra, często w skandalicznych warunkach. Zwierzęta są trzymane w klatkach, lisy i jenoty mają do dyspozycji 0,6 m², a norki 0,255 m². Dla zwierząt, które dziennie przemierzają wiele kilometrów, jest to ciasnota nie do zniesienia…
Czy znacie fundacje działające na rzecz praw zwierząt? Czy uważacie, że w Polsce powinno się zakazać hodowli zwierząt futerkowych i zamknąć fermy futrzarskie? W jakich państwach wprowadzono już taki zakaz? Jaka jest niematerialna cena futra?
Obrona tych, którzy sami nie mogą zawalczyć o swoje prawa, jest wyrazem troski o bliźnich i pokazuje szacunek do przyrody. Postawa troski o prawa zwierząt powinna być kształtowana już u najmłodszych harcerzy oraz zuchów.
Zainspirujcie się materiałami:
Fundacji Otwarte Klatki, która działa na rzecz praw zwierząt,
Przejrzyjcie stronę Fundacji VIVA! o przemyśle futrzarskim,
Film “jutro będzie futro”.

Sprawności, które możecie zrealizować:
Zuchowe: przyjaciel zwierząt, ekoludek,
Harcerskie: młody ekolog* (Leśne Plemiona), ekolog** (Leśne Plemiona),
Starszoharcerskie: znawca przyrody*** , obrońca przyrody*** (Leśne Plemiona), ekolog** (Leśne Plemiona),
Wędrownikom polecamy: ekolog (sprawność mistrzowska), znak służby przyrodzie.